Angielska nazwa: meningococcal meningitis
Ogólne informacje
Są to choroby powszechne na całym świecie. Wywoływane są przez różne serotypy dwoinek zapalenia opon mózgu (Neisseria meningitidis). Typ A stanowi największe zagrożenie dla turystów w rejonach zagrożonych. Serotypy B i C również dość często wywołują zakażenia. O ile w krajach rozwiniętych odnotowuje się rocznie pojedyncze przypadki zachorowań, o tyle w państwach rozwijających się choroba często występuje w postaci epidemii (najczęściej bakterie z grupy A). Dwoinki dostają się do organizmu przez górne drogi oddechowe. Zarazić się można przez wdychanie bakterii (np. przy kontakcie z kaszlącym chorym), poprzez bezpośredni kontakt usta-usta z chorym bądź pośrednio, za pomocą skażonych przedmiotów (np. wydzielina z nosa chorego – przedmiot – ręka – nos innej osby). U większości zarażonych dojdzie zaledwie do niewielkiej infekcji górnych dróg oddechowych, równie często objawy nie wystąpią wcale. Gorzej jest gdy bakterie wnikną do układu krwionośnego osoby zakażonej i ulegną rozsianiu w całym organizmie. Może to przebiegać w jednej z trzech opisanych niżej postaci, które mogą, choć nie muszą, po sobie następować: podostra posocznica meningokokkowa.
Objawy choroby
Objawy pojawiają się nagle, i są to: gorączka, dreszcze, ból głowy, nudności, wymioty, bóle mięśni. Ważne dla rozpoznania są zmiany na skórze – początkowo bladoróżowe drobne plamki lub pokrzywka (obraz może przypominać rany po przyłożeniu szczotki drucianej), później wysypka ciemnieje. Typowo zlokalizowane są na przedniej powierzchni podudzi. ostra posocznica meningokokkowa. Również w tym przypadku objawy pojawiają się nagle, lecz są znacznie bardziej nasilone i szybciej dochodzi do pogorszenia stanu. Ból głowy jest bardzo silny, pacjentem wstrząsają dreszcze. W szczególnie nasilonej posocznicy na skórze pojawiają się duże, ciemnopurpurowe lub czarne plamy. Powstają one w wyniku zamknięcia światła naczyń przez zatory bakteryjne i świadczą o znacznym zaawansowaniu choroby. Gdy dojdzie do zajęcia naczyń mózgu chory wpada w śpiączkę.
Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.
Mimo, iż od tej postaci powstała nazwa bakterii nie jest ona najczęstsza. Do zapalenia dochodzi, gdy bakterie zajmą cienkie błony wyścielające mózgowie i rdzeń kręgowy. Podstawowym, koronnym objawem jest sztywność karku. Jakiekolwiek próby przygięcia i ewentualnego prostowania karku wywołują u pacjenta nieznośny ból, a często nawet są niemożliwe. Zapalenie opon mózgowych manifestuje się ponadto bardzo silnym bólem głowy, nudnościami, wymiotami, wysoką gorączką, czasem poszerzeniem źrenic. Małe dzieci są rozdrażnione, nie dają się dotknąć, gorączkują, wymiotują, czasem obecna jest biegunka. W cięższych przypadkach u tych dzieci może dojść do uwypuklenia się ciemiączek. Powyższe postaci zakażenia mają bardzo poważne rokowanie. Dość często dochodzi do szybkiego a nawet piorunującego pogorszenia stanu – śmiertelność jest wysoka. Dlatego podstawowe znaczenie ma szybkie podjęcie właściwego leczenia. Chorzy mogą zarażać tak długo jak są obecne objawy, w przypadku podjęcią leczenia przestają być zakaźni 24 godziny od podania pierwszej dawki skutecznego antybiotyku. Bezobjawowi nosiciele mogą stanowić zagrożenie do około 6 miesięcy od zakażenia. Rejony zagrożone Choroba ta występuje najczęściej w biednych, przeludnionych rejonach świata. Okresy częstszych zachorowań to zima i wiosna. Występuje u osób w każdym wieku, lecz częściej chorują dzieci poniżej 5 roku życia i ludzie w podeszłym wieku.
Epidemie występują często w tzw. „pasie zapalenia opon mózgowych” – w państwach środkowej Afryki, na południe od Sahary (zwłaszcza w okresie grudzień-czerwiec). Podróżujący do rejonów zagrożonych są naturalnie bardziej zagrożeni, zwłaszcza jeśli planują dłuższy pobyt bądź jeśli będą w bliskim kontakcie z mieszkańcami tych rejonów. Szczególnie zagrożone są osoby bez sprawnie funkcjonującej śledziony, z upośledzonym układem odpornościowym i dzieci chore na cukrzycę.
Zasady profilaktyki
Jedynym rozsądnym środkiem zapobiegającym zakażeniu (poza szczepieniem) jest wystrzeganie się miejsc zatłoczonych przez lokalną ludność. Oczywiście wskazane jest unikanie bezpośrednich kontaktów z tubylcami a także częste mycie rąk.
Szczepienie
Szczepionka przeciwmeningokokkowa (PM) otrzymywana jest z zabitych hodowli bakterii z grup A,C,Y i W-135. Podaje się ją w zastrzyku. Jej skuteczność przeciw wymienionym typom oceniana jest na około 85-90%. U dzieci w wieku 3 miesięcy i poniżej suteczna jest tylko wobec meningokokków z grupy A, natomiast odporność przeciw pozostałym możliwa jest tylko powyżej 2-go roku życia. Niemniej to właśnie serotyp A jest odpowiedzialny za większość epidemii. Szczepionka nie zapewnia odporności przeciw meningokokkom z innych grup, jak B,D,L,X czy Z, co jest dość istotne w krajach rozwiniętych, gdzie często przyczyną chorób są typy B i C.
