Angielska nazwa: typhoid
Ogólny opis
Dur brzuszny jest zakażeniem układu pokarmowego wywoływanym przez bakterię Salmonella typhi. Roznosi się poprzez jedzenie i wodę zanieczyszczoną kałem osób zarażonych. Dur brzuszny często rozprzestrzenia się poprzez kontakt z chorymi bądź bezobjawowymi nosicielami, szczególnie częstym wektorem zakażenia są sprzedawcy żywności.
Objawy
Objawy zazwyczaj pojawiają się do miesiąca od zakażenia, są to: uczucie zmęczenia; tępy ból głowy; gorączka o falowym przebiegu (wzrastająca i zmniejszająca się), ból brzucha (zwłaszcza w prawej dolnej części) i, czasami, zaparcie. Po tygodniu pojawiają się ciemnoczerwone plamki na górnej części brzucha i w dolnej części klatki piersiowej. W miarę postępu choroby gorączka ustala się na pewnym poziomie, może pojawić się suchy kaszel. Chory jest wycieńczony, zdezorientowany, mogą pojawić się cięższe zaburzenia świadomości, ze śpiączką włącznie. Może wystąpić krwawienie do jelit. Gorączka i inne objawy zaczynają ustępować w czwartym tygodniu od początku choroby. Rejony zagrożone Można przyjąć, iż ryzyko zachorowania jest minimalne, jeśli w ogóle występuje, w krajach rozwiniętych.
Ryzyko zachorowania jest największe wśród podróżnych wybierających się w rejony o ciepłym klimacie, gdzie źle są rozwinięte systemy kanalizacji i uzdatniania wody. Są to zwłaszcza kraje rozwijające się Środkowej i Południowej Ameryki, kraje Azji i Afryki. Najbardziej zagrożone są dzieci w wieku szkolnym.
Zasady profilaktyki
W krajach o niskim reżimie sanitarnym należy zachować szczególną ostrożność względem spożywanych napojów i pokarmów. I tak butelkowane lub puszkowane napoje gazowane oraz piwo i wino są bezpieczne. Zawarty w nich dwutlenek węgla zapewnia kwaśny odczyn, w którym bakterie nie są w stanie przetrwać. W krajach trzeciego świata należy nieufnie podchodzić do sprzedawanej tam niegazowanej wody. Może ona być w istocie zwykłą wodą z kranu. W miarę możliwości należy stosować jednorazowe naczynia do jedzenia i picia. Do picia butelkowanych (lub puszkowanych) napojów dobrze jest stosować słomki, nawet jeśli odbywa się to kosztem dobrych manier. Również wodę do własnych celów higienicznych (mycie zębów, mycie twarzy wokół ust) należy gotować, bądź oczyszczać w inny sposób. Jednym z lepszych środków do odkażania wody jest jodyna. Dezynfekcja wody za pomocą jodyny Do dezynfekcji wody potrzebny jest 2% roztwór jodyny.Aby oczyścić wodę, należy dodać 20 kropel roztworu jodyny (1 kropla to 0,05 ml) do 1 litra wody, którą należy odstawić na 30 minut – woda jest czysta dopiero po tym czasie. Gdy woda jest bardzo zimna lub mętna, należy dodać 40 kropel roztworu jodyny do 1 litra wody i odstawić na kilka godzin. Należy przyjąć, że turystyczne filtry nie oczyszczają wody w stopniu wystarczającym, jak dotąd nie ma jednoznacznych i wiarygodnych dowodów na ich bezpieczeństwo. Niemniej wydają się być przydatne, gdy stosowana jest dezynfekcja chemiczna wobec braku możliwości gotowania wody, ponieważ filtry dobrej jakości zatrzymujące cząstki do 0,2 mm. eliminują organizmy z rodzaju Cryptosporidium i Cyclospora (oporne na działanie jodyny). Dlatego filtry mogą być uznane za bezpieczne tylko w połączeniu z inną metodą oczyszczania wody. Również pokarmy mogą stanowić zagrożenie. Należy unikać jedzenia zielonych warzyw. Owoce mogą być jedzone jedynie pod warunkiem, że podróżny może je sam przed zjedzeniem obrać ze skóry. Podawane jedzenie powinno być właściwie ugotowane i podane gorące. Chleb stanowi najmniejsze zagrożenie, gdy jest podany krótko po wyjęciu z pieca. Należy unikać jedzenia wilgotnych potraw (jak ugotowany ryż) gdy stały one przez pewien czas po ugotowaniu w temperaturze pokojowej. Nie jest bezpieczne jedzenie półmisków mięsnych, majonezu i tym podobnych potraw. Niedopuszczalne jest jedzenie produktów proponowanych na straganach i w niepewnych barach. Nie należy pić niepasteryzowanego mleka i jeść jego przetworów, w tym jogurtu i sera. Niektórzy handlarze oszukują turystów, dolewając wodę do mleka, które jest później butelkowane lub pakowane w karton i pasteryzowane. Nie powinno się pływać i wędkować w miejscach gdzie woda może mieć kontakt ze ściekami (w krajach rozwijających się jest o to łatwo), nie należy jeść ryb łowionych w takich miejscach. Po powrocie ze spaceru należy zawsze umyć ręce, szczególnie przed jedzeniem (nie tylko w krajach trzeciego świata…).
Szczepienie
Szczepionka przeciw durowi brzusznemu jest dostępna zarówno w postaci doustnej jak i w postaci zastrzyku. Nie jest ona zalecana wszystkim podróżnym. Ponieważ jej skuteczność wynosi od około 50 do 80 procent, szczepienie w żaden sposób nie zwalnia od stosowania wyżej wymienionych zasad profilaktyki. Gdy do układu pokarmowego przedostanie się duża ilość bakterii skuteczność szczepionki jest praktycznie minimalna. Należy jednak rozważyć szczepienie w sytuacji, gdy wybieramy się do rejonów dużego ryzyka ponieważ choroba może mieć bardzo poważne następstwa. W Polsce nie stosuje się rutynowo szczepień przeciw durowi, powraca się do nich w sytuacjach grożących wybuchem epidemii (np. powódź). Kto powinien być szczepiony Należy rozważyć szczepienie przeciw durowi brzusznemu przed podróżą do krajów rozwijających się, zwłaszcza w Ameryce Południowej i Środkowej, Azji i Afryce. Istotny jest czas pobytu w wymienionych regionach, ryzyko wzrasta przy pobycie trwającym ponad 3 tygodnie. Należy wziąć także po uwagę: pobyt w małych miejscowościach i na terenach wiejskich z dala od uczęszczanych szlaków turystycznych, konieczność spożywania miejscowych pokarmów wątpliwego pochodzenia (patrz: zasady profilaktyki).
Kto nie powinien być szczepiony
Główną zasadą jest podawanie szczepionki tylko w sytuacji, gdy ryzyko związane z samym szczepieniem jest zdecydowanie mniejsze niż ryzyko związane z ewentualną chorobą. Osoby ciężko lub średnio ciężko chore (zarówno gorączkujące jak i bez gorączki) powinny odwlec szczepienie do powrotu do zdrowia.
