Angielska nazwa: Lyme disease
Ogólny opis
Borelioza z Lyme jest chorobą zakaźną wywoływaną przez krętki Borrelia burgdorferi. Przenoszona jest przez kleszcze, w Europie gatunek Ixodes ricinus. Szczyt zachorować przypada na okres kwiecień – maj, nieco mniejszy wrzesień – październik. Aby doszło do zakażenia kleszcz musi pozostać przyczepiony do skóry przynajmniej 24 – 48 godzin. Borreliozą nie można zarazić się od innego człowieka bądź zwierząt. Jest to dość częsta choroba w Polsce.
Objawy Boreliozy z Lyme
Klasycznie przebieg choroby dzieli się na trzy etapy. W pierwszym obok objawów nieswoistych, jak stany podgorączkowe, osłabienie, inne objawy grypo podobne, występuje objaw najbardziej charakterystyczny – rumień migrujący. Ma on wygląd czerwonej plamy, rozchodzącej się od miejsca ukąszenia kleszcza (nieraz widać jeszcze przyczepionego pasożyta). Po pewnym czasie zmiana blednie w środku i przybiera charakterystyczny wygląd rumienia obrączkowatego. Ważne jest, aby rozpocząć leczenie na tym etapie, dzięki czemu zapobiega się zmianom nieodwracalnym.
Drugi etap jest już mniej swoisty, lecz znacznie groźniejszy. Obok wymienionych już objawów typowych dla grypy, dochodzą bóle stawowo-mięśniowe, zaburzenia przewodnictwa w mięśniu sercowym, czasem objawy neurologiczne. Zmiany stawowe czasem są nieodwracalne. Trzeci okres występuje często po wielu miesiącach od zakażenia i nie dotyczy wszystkich chorych. Obok objawów neurologicznych może dojść do zajęcia (przeważnie dużych) stawów, u niektórych chorych występuje zanikowe zapalenie skóry. O ile w pierwszym okresie rozpoznanie choroby jest stosunkowo łatwe (rumień migrujący) o tyle stadia późniejsze nastręczają dużych trudności diagnostycznych i wymagają zaawansowanych badań laboratoryjnych. Dlatego ważne jest, aby wspomnieć lekarzowi o zauważonym rumieniu, zwłaszcza gdy chory zasięga porady już po ustąpieniu zmiany.
Należy wspomnieć, że zdarzają się również przypadki bezobjawowe.
Zapobieganie boreliozie
Zapobieganie zakażeniu polega głównie na unikaniu kontaktu z kleszczami – podczas spacerów leśnych należy osłaniać maksymalnie dużą powierzchnię ciała, warto stosować repelenty. Po powrocie ze spaceru należy dokładnie obejrzeć całe ciało i właściwie usunąć wszystkie kleszcze. Cenna wskazówka – kleszcze NIGDY nie zarażają borreliozą przed upływem 24 godzin od przyczepienia się do ciała.
Leczenie boreliozy
Krętki wywołujące chorobę są wrażliwe na wiele antybiotyków i jest łatwe, o ile choroba jest w pierwszym stadium. Skuteczna jest penicylina, niektórzy zalecają doksycyklinę. Dobre wyniki uzyskaniu po stosowaniu azytromycyny (SumamedR). Leczenie penicyliną i doksycykliną w pierwszym stadium powinno trwać 10 – 30 dni. Leczenie w późniejszych stadiach jest skomplikowane i wymaga nadzoru specjalistów.
Szczepionka
Szczepionka przeciw boreliozie z Lyme powstała niedawno. W Stanach Zjednoczonych została dopuszczona do handlu w grudniu 1998. Szczepionka ta, o nazwie LYMErixR firmy SmithKline Beecham, na razie nie jest dostępna na polskim rynku, lecz niebawem powinna się pojawić. Badania kliniczne wykazały, że w przypadkach objawowych boreliozy z Lyme szczepionka jest skuteczna w 50 % po otrzymaniu dwóch dawek, natomiast w 78 % po trzech dawkach.
Natomiast w przypadkach bezobjawowych choroby z Lyme, skuteczność wynosiła 100 %. Szczepionka powstała z wykorzystaniem metod inżynierii genetycznej, zawiera ona jeden z głównych antygenów krętków – OspA. Po jej wstrzyknięciu w organizmie dochodzi do powstawania swoistych przeciwciał. Mechanizm działania szczepionki LYMErixR jest wyjątkowy – powstałe przeciwciała nie wiążą krętków we krwi zakażonej osoby, lecz wnikają do ciała kleszcza i tam je zabijają, nim te zdołają wniknąć. Dlatego szczepionka ta jest skuteczna jedynie w zapobieganiu choroby, podawanie jej po zakażeniu jest bezcelowe.
Kto powinien się szczepić
W USA zalecana jest wszystkim osobom, w wieku 15 – 70 lat, które są stale bądź często narażone na kontakt z kleszczami zakażonymi boreliozą. Na razie trudno oszacować korzyści płynące ze szczepienia osób z grup niskiego ryzyka, które tylko okazjonalnie są narażone na kontakt z krętkami. Również osoby, które wcześniej chorowały na boreliozę mogą się szczepić w celu niedopuszczenia do ponownej infekcji.
Kto nie powinien się szczepić
Ponieważ opisywana szczepionka jest nowa, przeciwwskazania do jej stosowania nie zostały jasno sprecyzowane. Dotyczy to zwłaszcza u dzieci poniżej 15 roku życia i kobiet w ciąży – ze względu na skąpe dane kliniczne dotyczące tych grup, nie powinny być one (przynajmniej na razie) szczepione.
Kiedy się szczepić
Na pełny cykl szczepienia przeciw boreliozie składają się trzy dawki, podawane według schematu 0 – 1 – 12 (druga dawka 1 miesiąc po pierwszej, trzecia 12 miesięcy po pierwszej). Najlepiej rozpocząć szczepienie w lutym bądź marcu, tak aby druga dawka przypadała na okres przed szczytem zachorowań. Czas trwania ochrony przed zakażeniami nie został jeszcze oszacowany. Działania uboczne szczepionki Działania uboczne, występujące rzadko, są raczej łagodne. Może wystąpić zaczerwienienie i/lub obrzęk w miejscu wstrzyknięcia, a także gorączkę, bóle mięśni czy objawy podobne do grypy. Podobnie jak w przypadku innych szczepionek istnieje potencjalna (minimalna) możliwość wystąpienia poważnych powikłań. Dlatego w przypadku wystąpienia po szczepieniu jakichkolwiek poważnych reakcji, bądź nawet wszelkich wątpliwości należy bezzwłocznie wezwać lekarza. oszacować korzyści płynące ze szczepienia osób z grup niskiego ryzyka, które tylko okazjonalnie są narażone na kontakt z krętkami. Również osoby, które wcześniej chorowały na boreliozę mogą się szczepić w celu niedopuszczenia do ponownej infekcji.
