Angielska nazwa: japanese encephalitis
Ogólne informacje
Japońskie zapalenie mózgu jest chorobą wirusową przenoszoną przez komary z zakażonych zwierząt (zazwyczaj świń i ptaków brodzących) na człowieka. Ponieważ komary przenoszące chorobę wylęgają się głównie na podmokłych polach ryżowych i w zbiornikach wodnych, rejonami największego zagrożenia są rolnicze tereny w Azji (niemniej sporadycznie spotyka się ogniska zachorowań w rejonach miejskich). W Azji co roku odnotowuje się około 50 tysięcy zachorowań. Podróżni stanowią tylko niewielką liczbę chorych.
Objawy japońskiego zapalenia mózgu
W swej początkowej fazie japońskie zapalenie mózgu przypomina grypę: objawy to ból głowy, gorączka, objawy żołądkowo-jelitowe, dezorientacja i inne zaburzenia świadomości. W mniej więcej jednym przypadku na 200 chorobą postępuje w zapalenie mózgu, w którym śmiertelność lub trwałe kalectwo wynosi około 50 procent.
Leczenie japońskiego zapalenia mózgu
W chwili obecnej nie ma skutecznego leku ? nie można modyfikować przebiegu choroby, chory musi ją sam zwalczyć. Mimo to bardzo istotne jest leczenie wspomagające. Kobiety ciężarne powinny skonsultować swoją decyzję o wyjeździe do rejonów zagrożonych z lekarzem, zwłaszcza w sezonie największego nasilenia zakażeń, ponieważ zakażenie w pierwszych dwóch trymestrach wiąże się z ryzykiem wewnątrzmacicznego zakażenia (ryzyko wad wrodzonych) lub poronienia.
Rejony zagrożone japońskim zapaleniem mózgu
Japońskie zapalenie mózgu jest spotykane w trzech rejonach: § na Dalekim Wschodzie, wliczając Chiny, Japonię, Koreę, Makao, Hong Kong, południowo-wschodnią Rosję i Tajwan § subkontynent indyjski, wliczając Indie, Bangladesz, południowy Bhutan, południowy Nepal, Pakistan i Sri Lanka § południowo-wschodnia Azja: Mjanmar, Tajlandia, Cambodża, Laos, Wietnam, Malezja, Indonezja, Singapur, Brunei i Filipiny § Ponadto odnotowano przypadki na Guam. Zakażenia w większości rejonów Azji występują sezonowo. W ciepłych rejonach, jest to okres od wczesnej wiosny/lata do jesieni. W regionach tropikalnych szczyt zakażeń przypada na okres intensywnych opadów deszczu lub początki pory suchej (w zależności od regionu). Na pewnych terenach zakażenia zdarzają się przez cały rok w związku z nawadnianiem pól uprawnych.
Zasady profilaktyki japońskiego zapalenia mózgu
Dla każdego podróżnego podstawowe znaczenie mają środki ochrony osobistej przeciw ugryzieniom komarów. Należy pamiętać, że nawet szczepionka nie daje 100 procentowego zabezpieczenia. Ponadto japońskie zapalenie mózgu nie jest jedyną chorobą przenoszoną przez komary w Azji. Komary przenoszące chorobę żerują głównie w czasie chłodnych poranków i wieczorów, na zewnątrz budynków. Należy unikać w miarę możliwości spacerów w tych godzinach, względnie korzystne jest stosowanie repelentów. Najlepszym zabezpieczeniem jest przebywanie w klimatyzowanych, dobrze osłoniętych pomieszczeniach. Ponadto należy starać się osłonić maksymalnie dużo powierzchni ciała, używać skarpet, długich spodni, itd. W przypadku stosowania repelentów u dzieci należy zachować ostrożność – istnieje potencjalne ryzyko wystąpienia skutków ubocznych związanych z przedawkowaniem. Gdy planowany jest pobyt w rejonach rolniczych, warto zaopatrzyć się w moskitiery na łóżko i środki owadobójcze do zwalczania komarów wewnątrz budynków. Można użyć repelentów zawierających permetrynę do spryskania moskitiery lub ubrań.
Szczepienia przeciwko japońskiego zapaleniu mózgu
Szczepionka przeciw japońskiemu zapaleniu mózgu ma postać zastrzyku i jest zalecana wszystkim wybierającym się do Azji. Istnieje pewne ryzyko poważnych działań niepożądanych związanych ze szczepieniem a należy pamiętać, że ryzyko zakażenia podróżnych jest niewielkie. Ryzyko zakażenia w czasie pobytu trwającego krócej niż 30 dni w rejonach miejskich jest mniejsze niż 1 na milion. Do tej pory w Stanach Zjednoczonych odnotowano zaledwie 24 przypadki zachorowań wśród podróżnych w okresie 1978-1992. Ponadto tylko nieliczne rodzaje komarów są zdolne do przenoszenia japońskiego zapalenia mózgu, a spośród tych tylko niewielka ilość jest nosicielem (ok.1- 3%). Tym niemniej ponieważ choroba może być bardzo poważna należy rozważyć szczepienie w przypadku podróży do szczególnie zagrożonych terenów.
