Przyczyn bólu brzucha, zwłaszcza u dzieci, może być bardzo wiele. Nie zawsze dolegliwość ta wymaga badania lekarskiego, zwłaszcza że pierwsze co zrobi lekarz, to przeprowadzi dokładny wywiad z pacjentem lub jego opiekunem w celu określenia prawdopodobnych powodów. Tę część badania możemy, a nawet powinniśmy zrobić sami. Należy w tym celu rozważyć kilka możliwości.
Po pierwsze, zastanówmy się, czy przyczyną bólu brzucha nie jest zwykłe zaburzenie trawienia. Niestrawność to dość powszechny problem wielu ludzi, zwłaszcza tych, którzy żyją w dużych kompleksach miejskich, gdzie z dolegliwością tą ma do czynienia 20 – 40% mieszkańców. Ból związany z niestrawnością występuje zwykle jakieś 3 godziny po posiłku i najczęściej zlokalizowany jest w nadbrzuszu. Może być punktowy lub „rozlany”. Z reguły nie jest zbyt silny. Chorzy opisują go raczej jako dokuczliwe przykre uczucie, któremu towarzyszy odczucie zbytniej sytości, nawet jeśli posiłek nie był obfity. Dodatkowo mogą wystąpić: odbijanie się, zgaga, wzdęcia, a nawet: mdłości, wymioty, biegunki lub zaparcia. Powodem niestrawności może być każde zakłócenie pracy przewodu pokarmowego. Najczęściej wynika ono z nieprawidłowego odżywiania, a zwłaszcza jedzenia zbyt obfitych i zbyt tłustych posiłków. Nadmierne ilości tłuszczu w przewodzie pokarmowym bardzo spowalniają procesy trawienne. Niestrawność często obserwuje się również po spożyciu nadmiernej ilości alkoholu oraz u nałogowych palaczy. Powodują ją także wszelkie zaburzenia równowagi flory bakteryjnej jelit.
Niekiedy łatwo pomylić niestrawność ze znacznie poważniejszą przyczyną bólu brzucha, jaką jest zatrucie pokarmowe. Zatruciem określamy ęłęógrupę zaburzeń jelitowych wywołanych przez zawarte w żywności drobnoustroje lub wytwarzane przez nie toksyny. W naszej szerokości geograficznej zatrucia powoduje zwykle Salmonella typhimurium, którą najczęściej spotyka się w mięsie lub jajkach. Do zatrucia może dojść jednak również po zjedzeniu niektórych gatunków grzybów lub jagód. Toksyny wywołują objawy zatrucia już w ciągu kilku godzin od kontaktu z nimi, zaś spożyte bakterie w ciągu 2 – 3 dni. Najczęściej są to, oprócz bólu brzucha: nudności, wymioty, utrata łaknienia, gorączka i biegunka. Najpewniejszym kryterium oceny tego stanu chorobowego jest jednak obserwacja, czy po spożyciu tego samego pokarmu podobne objawy ma więcej niż jedna osoba.
Podobnie jak bakterie, również wirusy mogą u nas powodować bóle brzucha. W ostatnich czasach prawdziwą plagą, zwłaszcza wśród dzieci, stały się infekcje wirusowe jelit wywoływane przez rotawirusy. Drobnoustroje te pobudzają jelita do wydzielania dużych ilości wody, w wyniku czego bólom brzucha towarzyszy znacznie groźniejszy objaw – silna biegunka. Dotychczas nie znaleziono sposobu na usuwanie przyczyn biegunek rotawirusowych i można leczyć jedynie ich objawy poprzez obfite nawadnianie organizmu chorego oraz uzupełnianie wypłukiwanej mikroflory jelitowej specjalnymi preparatami (np. LAKCID®) zawierającymi korzystne dla zdrowia bakterie. Preparaty takie są również nieodzowne w przypadku biegunek będących wynikiem kuracji antybiotykowych.
Dość powszechną, choć nie zawsze oczywistą przyczyną bólu brzucha są problemy natury psychicznej. Chyba każdy z nas zna kłopoty z żołądkiem spowodowane stresem. Mogliśmy odczuwać je przed egzaminem, ważnym spotkaniem, pierwszą randką, podróżą. Dzieci mają, wbrew pozorom, znacznie więcej powodów do stresu niż dorośli i dużo gorzej sobie z nim radzą. U nich powodem bólu brzucha może być rozstanie z mamą, występ na przedszkolnej akademii, gorsza ocena w szkole, brak akceptacji w gronie rówieśników. Silnemu stresowi mogą towarzyszyć dodatkowe objawy, jak: oznaki ogólnego niepokoju, napięcie mięśni, chłodne dłonie i stopy, przyspieszony oddech oraz bicie serca, nadmierna potliwość, mdłości i wymioty, biegunka, brak apetytu, a u małych dzieci także moczenia. Im silniejszy stres, tym więcej objawów występuje równocześnie. Analizując przyczyny stresu u dziecka, pamiętajmy, że to, co nam wydaje się zupełnie normalne, niekiedy nawet zabawne, dla malucha jest często wielkim przeżyciem.
Skoro o dzieciach mowa, to warto dodać, że u nich bóle brzucha mogą być również związane z tempem wzrostu organizmu, które w pewnych okresach jest różne dla różnych organów ciała. Bywa, że narządy wewnętrzne, na przykład żołądek, nie nadążają za zbyt szybko rosnącymi tkankami, co powoduje bardzo silne niekiedy bóle. Dolegliwości te występują okresowo i mijają, kiedy rozwój dziecka zaczyna się stabilizować.
W niektórych przypadkach nie trzeba długo zastanawiać się, aby odgadnąć przyczynę bólu brzucha. Jest on bowiem typowym objawem widocznych natychmiast problemów, jak wzdęcia, biegunki lub zaparcia, czy też mdłości i wymioty. U kobiet często obserwuje się bóle miesiączkowe. Jednak ból brzucha może być również sygnałem poważnych chorób narządów jamy brzusznej czy innych organów naszego ciała: zapalenia wyrostka robaczkowego, trzustki, wątroby lub pęcherza moczowego, kamicy dróg moczowych lub żółciowych, chorób narządów kobiecych, zapalenia płuc, zawału serca lub nowotworów. Dlatego nie należy lekceważyć bólów brzucha, których przyczyn nie jesteśmy w stanie samodzielnie ustalić. Jeżeli swoim natężeniem, częstotliwością czy nietypowymi objawami towarzyszącymi budzą nasz niepokój, powinniśmy jak najszybciej udać się do lekarza.
